Co-post #1: Whose is that song?

Όλα ξεκίνησαν χθες όταν βρήκα ένα βίντεο στο YouTube σχετικά με κλοπές μελωδιών (και καμιά φορά μετάφραση αγγλικών στίχων) ξένων τραγουδιών και δημιουργία νέων τραγουδιών της ελληνικής μουσικής βιομηχανίας, τα οποία έκαναν μεγάλη επιτυχία. Πραγματικά δεν πίστευα στα αυτιά μου για κάποια από αυτά καθώς αγνοούσα την ύπαρξή τους ή δεν είχα συνειδητοποιήσει την ομοιότητά τους στη μελωδία και ενορχήστρωση!.... Ο λόγος για τα παρακάτω βίντεο:

Θεώρησα πολύ καλή ιδέα να τα δημοσιοποιήσω στο facebook σε σχετικές ομάδες....(πραγματικά αξίζει να τα παρακολουθήσετε και τα δύο!) ως ιδέα ενεργοποίησης της κριτικής ακοής των μαθητών μας, της ενεργητικής μουσικής ακρόασης και της ανάδυσης του προβληματισμού περί μουσικής "πατρότητας" και παρθενογένεσης της μουσικής. Τι είναι τα πνευματικά δικαιώματα και πως κατοχυρώνονται? Πόσο επηρεάζει η ενορχήστρωση του τραγουδιού?

Σε άλλο σημείο της Ελλάδας (Πάτρα), μια πολύ καλή συνάδελφος, η Τζένη Καρούμπαλη, ήρθε να συμπληρώσει τον προβληματισμό μου, την απογοήτευση και την έκπληξη μου με μία δική της ανάρτηση στο ιστολόγιό της υπό τον ίδιο τίτλο.... Οπότε, δημιουργήθηκε αβίαστα και φυσικά ένα co-post με 2 δημιουργούς, συμπληρώνοντας ο ένας τη σκέψη του άλλου και εμπνέοντας ο ένας τη σκέψη του άλλου....
Στο εξαιρετικά ενδιαφέρον ιστολόγιο γράφει:

Ο τίτλος του άρθρου αυτού είναι παρμένος από τον τίτλο ενός ντοκυμανταίρ της Adela Peeva όπου παρουσιάζεται το θέμα της "πατρότητας" μιας παραδοσιακής μελωδίας η οποία είναι ευρέως διαδεδομένη στα Βαλκάνια και όχι μόνο...

Όπως είναι φανερό εδώ θα συζητηθεί το θέμα της "πατρότητας" τραγουδιών που ενώ έχουν νομικά κατοχυρωθεί συγκεκριμένους/ες συνθέτες/τριες μοιάζουν καταπληκτικά με τραγούδια άλλων συνθετών/τριών. Είναι κλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας ή όχι; 

Ο "δανεισμός" μουσικών στοιχείων από το έργο κάποιων άλλων συνθετών δεν είναι κάτι το καινούργιο στην ιστορία της μουσικής. Μάλιστα τέτοια φαινόμενα κάθε άλλο παρά επικριτέα ήταν μέχρι το πρώτο τρίτο του 19ου αιώνα (όπου η νομοθεσία περί πνευματικών δικαιωμάτων άρχισε να παίρνει τη μορφή που έχει σήμερα) : O Johann Sebastian Bach δανειζόταν συχνά μελωδίες συγχρόνων του συνθετών (παραδείγματος χάριν του Dietrich Buxtehude, τον οποίο ο Johann Sebastian Bach είχε σε μεγάλη εκτίμηση) τις οποίες "μεταμόρφωνε" σε έργα σημαντικότατης καλλιτεχνικής αξίας. Κάποιες από τις Σπουδές Υπερβατικής Δεξιοτεχνίας του Franz Liszt είναι εμπνευσμένες από τα 24 Καπρίτσια του Niccolo Paganini (π.χ. η πέμπτη Σπουδή Υπερβασικής Δεξιοτεχνίας του Liszt έχει τη μελωδία του ένατου από τα 24 Καπρίτσια του Paganini). Το θέμα είναι κατά πόσον ο συνθέτης που "δανείζεται" μια μελωδία από κάποιον άλλον έχει τη μουσική ευφυία να την "αναδείξει" και να δημιουργήσει ένα έργο υψηλής καλλιτεχνικής αξίας...

Στην ιστορία της μουσικής είναι επίσης σύνηθες το να επηρεάζεται το έργο κάποιου συνθέτη από κάποιον άλλον συνθέτη (όσον αφορά το μουσικό στυλ). Ο Wolfgang Amadeus Mozart επηρεάστηκε σημαντικά (μεταξύ άλλων) από τη μουσική των γιων του Johann Sebastian Bach (κυρίως του Johann Christian Bach και του Carl Philipp Emanuel Bach). Στα πρώτα έργα του Ludwig van Beethoven φαίνεται η επίδραση που είχε από το έργο του Franz Joseph Haydn. Το θέμα είναι κατά πόσον ένας συνθέτης δεν κάνει στείρα μίμηση του έργου κάποιου άλλου συνθέτη, αλλά να "εμπλουτίζει" τη μουσική του με στοιχεία της δικής του μουσικής προσωπικότητας...

Στο χώρο της δημοφιλούς μουσικής, τώρα, πολυάριθμες δικαστικές διαμάχες έχουν γίνει για την "πατρότητα" τραγουδιών. Ενδεικτικά αναφέρεται η δικαστική διαμάχη του Μάνου Ψαλτάκη με το Χρήστο Δάντη σχετικά με την "πατρότητα" του τραγουδιού My number one, το οποίο κέρδισε το διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision το 2005 (με ερμηνεύτρια την Έλενα Παπαρίζου). Αρχικά, το τραγούδι αυτό είχε αποδοθεί στο Χρήστο Δάντη. Ο Μάνος Ψαλτάκης διεκδίκησε δικαστικά την "πατρότητα" του τραγουδιού και κέρδισε τη δικαστική διαμάχη (από το 2013 συνθέτης του τραγουδιού αυτού θεωρείται ο Μάνος Ψαλτάκης). Από την άλλη πλευρά υπάρχουν πολλά τραγούδια που μοιάζουν υπερβολικά μεταξύ τους, χωρίς όμως να έχει γίνει κάποια ποινική δίωξη σχετικά μεκλοπή πνευματικής ιδιοκτησίας.

Τέτοιες προβληματικές είναι πιο εύκολο να προσεγγιστούν από μαθητές/τριες μέσω των βίντεο που παρέθεσα παραπάνω. Για τα τραγούδια που αναφέρονται στα βίντεο δεν είναι γνωστή κάποια δικαστική διαμάχη σχετικά με θέματα κλοπής πνευματικής ιδιοκτησίας...

Και για να βάλουμε τα πράγματα σε μια σειρά...

Σύμφωνα με τον Ross Daly,  για την παραδοσιακή μουσική, " όλες οι μουσικές παραδόσεις του κόσμου, ανεξαιρέτως, είναι προϊόντα εργασίας, αλληλεπίδρασης. Δεν υπάρχει στη μουσική παρθενογένεση, το καθετί είναι προϊόν συνύπαρξης, συνεργασίας διαφορετικών ειδών. [...] Όλες αυτές οι μουσικές, αυτά τα μουσικά ιδιώματα έχουν συγκεκριμένες ιστορικές σχέσεις που ανιχνεύονται μέσα από το χρόνο και είναι γνωστές, οπότε είναι ανιχνεύσιμες οι σχέσεις και οι αλληλεπιδράσεις."

(http://archive.patris.gr/articles/232185#.Wwq_1-6FODI)

Στον παρακάτω σύνδεσμο θα βρείτε απαντήσεις σε Συχνές ερωτήσεις για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας.

Κάποιες φορές, το θέμα πάει δικαστικά με μηνύσεις, πρόστιμα και διαμάχες...κάποιες άλλες απλά δεν γίνεται αντιληπτό όταν αφορά η κλοπή τραγουδιού, κυκλοφορία σε άλλη χώρα και άλλη γλώσσα...

Ενδεικτικά δείτε: Πατρότητα "Billie Jean", Το τραγούδι μου είναι πιο κλεμμένο από το δικό σου και πάρα πολλά άλλα...με δικαστικές διαμάχες που δικαιώθηκαν, που εκκρεμούν, που είναι σε εξέλιξη....

Το θέμα είναι μέσα από προβολή και ακρόαση τέτοιων βίντεο: 

-να υποψιάσουμε τους μαθητές μας για την αυθεντικότητα των τραγουδιών που έχουν κάνει τρελές πωλήσεις στην Ελλάδα

-να βοηθήσουμε τους μαθητές μας να καλλιεργήσουν δεξιότητες ενεργητικής μουσικής ακρόασης

-να συζητήσουμε για την έννοια του σουξέ < γαλλική succès < λατινική successus, μετοχή παθητικού παρακειμένου του ρήματος succedo < sub- + cedo < πρωτοϊταλικά *kezdō < ινδοευρωπαϊκή (ρίζα) *ḱiesdʰ- (απομακρύνω)= (λαϊκότροπο) μεγάλη (μουσική) επιτυχία (πηγή wikipedia)

- να κατανοήσουμε πως η ενορχήστρωση μπορεί να ξεγελάσει, να δείχνει περισσότερο ότι ένα κομμάτι ομοιάζει με κάποιο ιδίου στυλ

-να ψάξουμε την αρμονία και τις αρμονικές συνδέσεις που υπάρχουν σε ένα τραγούδι

-να διδάξουμε στους μαθητές μας τις μελωδίες των τραγουδιών για να τις εσωτερικεύσουν και να ανακαλύψουν μόνοι τους αν υπάρχουν ομοιότητες σε δοσμένο μουσικό απόσπασμα

-να εφιστήσουμε την προσοχή των μαθητών όταν ακούνε μια νέα επιτυχία να προβληματίζονται και να ερευνούν τις επιρροές του τραγουδιού και τελικά να αναπτύσσουν μεταγνωστικές ικανότητες αναζητώντας οι ίδιοι απαντήσεις!

- να αναζητούν την αυθεντικότητα και την ποιότητα στη μουσική!

Εκτός, όμως από την ευρωπαϊκή (και ελληνική) και αμερικάνική μουσική παραγωγή, τα πράγματα γίνονται δυσκολότερα και περισσότερο άδικα για τους δημιουργούς, όταν πρόκειται για μεταφορές επιτυχιών σε άλλη γλώσσα!!!

Στο μυαλό μου έρχεται η Ινδία με τα ινδοπρεπή τραγούδια...με την τεράστια επιτυχία που έκαναν στην Ελλάδα, με τα ασύλληπτα κέρδη που απέφεραν και με την έλλειψη απόδοσης ποσοστών κερδών στους Ινδούς δημιουργούς από τους Έλληνες...

«Κάποτε η Ινδία κατέκτησε τους Έλληνες. Αυτή η κατάκτηση ήταν φαντασμαγορική, γεμάτη χρώματα, μουσικές και τραγούδια. Συνέβη στις αρχές της δεκαετίας του '50 με μία ταινία. Είχε τίτλο "Μαγκάλα, το ρόδον των Ινδιών" (Aan). Η παγκόσμια επιτυχία αυτής της ταινίας αποτέλεσε την αφορμή να ξεκινήσει μία ευρεία εισαγωγή ταινιών από την Ινδία στην Ελλάδα. Μία ανταλλαγή που κράτησε κάπου 15 χρόνια, με τη μεγαλύτερη συχνότητα μεταξύ των ετών 1958 - 1962. Εκατό και πλέον ταινίες προβλήθηκαν στην Ελλάδα, όχι πάντα οι καλύτερες, με θέματα κοινωνικά, ερωτικά, ιστορικά ή μυθολογικά. Χαρακτηρίζονταν από έντονο μελοδραματισμό και εκείνο που τις έκανε ιδιαίτερα αρεστές ήταν τα άφθονα τραγούδια που περιείχαν. Τα τραγούδια στις ινδικές ταινίες δεν ερμηνευόταν από τους ίδιους τους ηθοποιούς όπως πιστευόταν, αλλά από διάσημους playback τραγουδιστές. Φωτεινά παραδείγματα εκείνων των ινδικών λαϊκών μιούζικαλ και με τεράστια εμπορική επιτυχία, υπήρξαν "Ο αλήτης της Βομβάης" (Awaara) και η θρυλική "Γη ποτισμένη με ιδρώτα" (Mother India). [...] Εκείνο που άρεσε στους Έλληνες θεατές περισσότερο στις ινδικές ταινίες, ήταν τα τραγούδια τους. Αυτό κέντρισε το επιχειρηματικό δαιμόνιο ορισμένων Ελλήνων λαϊκών συνθετών που διασκεύασαν ή αντέγραψαν ινδικά τραγούδια, και με ελληνικούς στίχους τα παρουσίασαν ως δικά τους δημιουργήματα. Με αυτόν τον τρόπο η εισβολή της Ινδίας και στην ελληνική μουσική ήταν αναπόφευκτη. Παραδόξως εκείνα τα τραγούδια που στο σύνολο της ελληνικής δισκογραφίας των δεκαετιών 1950 - 1960 αποτελούν μικρό ποσοστό, έμειναν παρ' όλα αυτά διαχρονικά, θα λέγαμε ίσως και κλασσικά. Αποτελούν πλέον αντιπροσωπευτικά "ελληνικά" λαϊκά τραγούδια εκείνης της περιόδου. Γνωστότερα παραδείγματα: "Αυτή η νύχτα μένει", "Καρδιά μου καημένη", "Όσο αξίζεις εσύ" κ.ά. Το όνομα της διάσημης Ινδής ηθοποιού Μαντουμπάλα έγινε θρύλος στην Ελλάδα με τις μεγάλες επιτυχίες του Στέλιου Καζαντζίδη: "Μαντουμπάλα" και "Αράπικα κορμιά". Όμως, σύντομα αυτές οι διασκευές ή αντιγραφές έγιναν αντιληπτές και τα τραγούδια εκείνα κατακεραυνώθηκαν μέσω του Τύπου με χαρακτηρισμούς όπως: Ινδοπρεπή, Ινδιάνικα, Ινδο-γυφτοειδή κατασκευάσματα κλπ. Έτσι τα ινδικά τραγούδια και η μόδα τους έληξαν άδοξα». 

http://politis.com.cy/article/i-indikes-antigrafes-pou-eginan-klasika-laika-tragoudia

                                                                 To ινδικό τραγούδι:

Το πασίγνωστο ¨κλασικό¨τσιφτετέλι σε κέντρα διασκέδασης....:

   Περισσότερα ινδοπρεπή τραγούδια θα βρείτε                                                                                           στην  playlist μου στο κανάλι μου στο YouTube!

                      https://www.youtube.com/playlist?list=PLqXrCYkjE_AJzaHebcrl8KFhpZdsBsWa8

Τέλος, πολλά παραδείγματα επιρροών, αντιγραφών, κλοπών από άλλες χώρες (κυρίως Τουρκίας και Βαλκανίων)...θα βρείτε στο ιστολόγιο της Τζένης!

Μια μελωδία...πολλές γλώσσες...

Παραδοσιακές μελωδίες στα ...ελληνοτουρκικά

Τα ταξίδια των....δημοφιλών επιτυχιών

Νομίζω, με αυτόν τον τρόπο, η παραδοσιακή μουσική των διάφορων χωρών που εκτενώς αναφέρει το βιβλίο της B' Γυμνασίου μπορεί να παρουσιαστεί και να διδαχθεί μέσα από άλλη οπτική....τόσο της ερμηνείας των ομοιοτήτων στην παραδοσιακή μουσική ως ένδειξη αλληλεπίδρασης και συνύπαρξης των χωρών....όσο και ως ένδειξη έλλειψης έμπνευσης και απόδειξης ύπαρξης ισχυρών μουσικών επιρροών των συνθετών. Επίσης, ως ανάγκη επιτυχίας σύμφωνης με τις επιταγές της μουσικής βιομηχανίας που θυσιάζει στο βωμό του χρήματος την αυθεντικότητα της μουσικής σύνθεσης.

                                                                                       

Η Καρούμπαλη Ευγενία γεννήθηκε στην Αθήνα το 1974. Εργάζεται ως εκπαιδευτικός μουσικής στη δημόσια δευτεροβάθμια (και περιστασιακά στην πρωτοβάθμια) εκπαίδευση από το 1998. Είναι κάτοχος μεταπτυχιακού διπλώματος στις επιστήμες της Αγωγής (κατεύθυνση μουσική παιδαγωγική) (Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, 2015). Είναι απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών (Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, 1998). Επίσης έχει σπουδάσει πιάνο (δίπλωμα πιάνου, τάξη Μαρίνας Λαμπρινούδη) και ανώτερα θεωρητικά (πτυχίο φούγκας & ενοργάνωσης πνευστών οργάνων, τάξη Νικηφόρου Νευράκη) στο Εθνικό Ωδείο στην Αθήνα. Έχει συμμετάσχει ως εισηγήτρια σε επιστημονικά συνέδρια τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα αφορούν τη μουσική παιδαγωγική στη γενική πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση, τις σχολικές γιορτές και τα προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων.